We hebben het vaak over vertrouwen. We moeten op elkaar vertrouwen, we moeten op onszelf vertrouwen. We moeten ergens vertrouwen in hebben. Onze hele samenleving is gebaseerd op basis van vertrouwen.
Om te peilen wat leerlingen/studenten vinden wat vertrouwen is en om een beeld te krijgen van de sociale veiligheid in een groep kun je leerlingen/studenten een vragenlijst laten invullen en deze klassikaal te bespreken. De formulieren in laten leveren: het bevat voor de docent interessante informatie over hoe een leerling/student denkt over vertrouwen, controle en ‘snitchen’. Wellicht zullen soms antwoorden aanleiding geven om individueel na te praten met een leerling/student. De vierde aflevering van de podcast GroepsGedoe gaat over vertrouwen. Ik bevraag daarin experts, docenten en leerlingen/studenten over dit onderwerp.
Doel
Inzicht krijgen in de sociale veiligheid binnen de groep
Bevorderen positief groepsgevoel
Leren van elkaars inzichten
Nadenken over wat maakt dat het goed gaat in de groep
Voor wie
Groep 8 PO
VO
MBO
Werkwijze
Laat leerlingen/studenten het formulier invullen
Laat leerlingen/studenten in tweetallen of kleine groepjes elkaars antwoorden bespreken
Bespreek vervolgens klassikaal vraag voor vraag
Laat leerlingen/studenten het formulier inleveren : het geeft wellicht aanleiding tot een individueel gesprek.
Stephen R. Covey schreef: “Strength lies in differences, not in similarities.”
Goed samenwerken is niet vanzelfsprekend. Het is een vaardigheid die je kunt leren. Of het nu gaat om verschillen in cultuur, karakter of meningen: het samen oplossen van uitdagingen zorgt voor meer respect en begrip voor elkaar. Door samen te werken leren leerlingen/studenten niet alleen hoe ze doelen kunnen bereiken, maar ook hoe ze verschillen kunnen omarmen en benutten.
Wanneer de verschillen groot zijn is het vaak niet gemakkelijk om goed te communiceren. Hoe overbrug je verschillen? Hoe kun je toch goed samenwerken? Een werkvorm die leerlingen/studenten bewustmaakt van de eigen en andermans communicatie en wat voor effect groepsgedrag heeft.
Doel
Respectvol omgaan met verschillen
Vergroten samenwerkingsvaardigheden
Bewustwording van eigen en andermans communicatie
Effecten zien van groepsgedrag
Positieve groepsvorming
Voor wie
Bovenbouw PO VO MBO HBO
Werkwijze
Voor deze oefening is wat voorbereiding nodig: Kopieer de cultuur-omschrijvingen en opdrachten doe voor elke groep deze in een envelop. Voor een printversie van de culturen KLIK HIER
Verdeel de klas in vijf groepen van 4 à 5 leerlingen/studenten. Vier groepen spelen een ‘volk’ uit een heel ander niet bestaand land. Ieder volk heeft een eigen cultuur met hun eigen eigen-aardigheden. Iedere groep krijgt een envelop met daarin een beschrijving van de cultuur en een opdracht die ze moeten uitvoeren. Een groep bestaat uit observanten. De leerlingen/studenten krijgen de instructie niet met elkaar te praten. Voor het uitvoeren van de opdracht krijgen ze ongeveer 5 minuten de tijd.
De ‘volken’ zijn erg verschillend in hun manier van doen en hun manier van zijn. De opdrachten lijken tegenstrijdig maar zijn uitvoerbaar.
Informatie per groep
Groep 1
Cultuur: In jullie cultuur is sociaal contact erg belangrijk. Je zult vreemden altijd heel hartelijk welkom heten en er alles aan doen dat anderen zich op hun gemak voelen. Jullie houden van gezelligheid, dat vinden jullie veel belangrijker dan werken. Leve de lol.
Opdracht: zet alle stoelen in het lokaal in een grote kring
Groep 2
Cultuur: In jullie cultuur is hard werken belangrijk, daar zijn jullie ook goed in. Als jullie iets moeten doen dan gaan jullie direct aan het werk. Jullie houden niet van luieren en hebben een hekel aan mensen die er de kantjes vanaf lopen. Als er een wedstrijd is dan willen jullie koste wat kost winnen.
Opdracht: zet alle stoelen in het lokaal op de tafels
Groep 3
Cultuur: In jullie cultuur is het belangrijk dat alles zo netjes en precies mogelijk gebeurt. Jullie zijn erg secuur. Jullie zijn ook erg verlegen en kijken iemand anders niet makkelijk aan. Iedereen laat iedereen zoveel mogelijk met rust en dat vinden jullie prettig.
Opdracht: zet alle stoelen in het lokaal naast elkaar
Groep 4
Cultuur: In jullie cultuur is respect heel belangrijk. Als je een vreemde tegenkomt maak je dan ook altijd meteen drie keer een buiging. Je lacht altijd vriendelijk ook al doet iemand iets wat je niet begrijpt. Je bent super geduldig. Wanneer iets de eerste keer niet gaat zoals je wil vertrouw je er op dat het de tweede of de tiende keer wel lukt.
Opdracht: zet alle stoelen in het lokaal ondersteboven.
Groep 5
Dit is de groep observanten. Hun opdracht is om aan de kant te gaan zitten en goed te kijken. Instructie observanten: Ga aan de kant zitten zonder te praten. Let goed op en kijk naar wat er gebeurt met de volgende vragen in je achterhoofd: – Hoe wordt er gecommuniceerd nu niemand mag praten? – Wat denk je dat de opdracht is van de verschillende groepen? – Kunnen de groepen samenwerken?
Meestal lukt het niet de opdracht uit te voeren. Leerlingen/studenten vinden het fijn om het toch op te lossen. Dan is het goed om de oefening te herhalen wel met dezelfde ‘rol’ maar dat er dan wel gepraat mag worden. Verraad dus niet de opdracht. Zeg dat ook tegen leerlingen.
Nabespreking
Bij deze oefening is het belangrijk goed na te bespreken. Mogelijke vragen:
Vraag wat de observanten is opgevallen.
Wat maakt deze oefening moeilijk?
Wat helpt?
Wat merk je aan je eigen reacties?
Wat valt je op aan de groep?
Verder lezen
https://www.docentenbijscholing.nl/diversiteit-in-de-klas Sociaal en Cultureel Planbureau. (2019). Gelukkig in een diverse samenleving. Page, S. E. (2007). The Difference: How the Power of Diversity Creates Better Groups, Firms, Schools, and Societies.
Door het hele jaar heen is het van belang om de dynamiek in een groep positief te beïnvloeden. Om de sfeer positief te beïnvloeden, om de onderlinge band te versterken en een gevoel van saamhorigheid te creëren zijn kennismakingsactiviteiten nuttig en nodig. KlassenKlets bestaat uit kaartjes met vragen die je op verschillende manieren in de klas kunt gebruiken. Het is ook in te zetten als een bordspel. Hoe dat werkt en meer info zie:
Met het stellingen-pakket ‘GroepsGedoe’ leren leerlingen/studenten elkaar beter kennen en leren ze vooral hoe ze zelf invoed kunnen hebben op de dynamiek in de groep.
Veel leerlingen/studenten kunnen er tegenop zien om in groepjes te moeten werken. Als ze worden ingedeeld door de docent zijn ze bang voor de samenstelling van die groep, als ze zelf mogen kiezen zijn ze bang verkeerd te kiezen of om buitengesloten te worden.
Tijdens het uitvoeren zijn er weer andere angsten. Straks moet ik alles alleen doen. Straks gaat hij weer de baas spelen. Straks gaat zij weer de hele tijd grappig zitten doen. Straks krijgen we allemaal een slecht punt (Remmerswaal, 2015).
Deze werkvorm kan meerdere lessen beslaan. Ook is het mogelijk om steeds een gedeelte uit te voeren tijdens een (mentor)les.
Doel
Het doel is vooral gericht op het reflecteren op het eigen functioneren in een groep.
Leerlingen/studenten leren verschillende rollen herkennen die in veel groepen aan te wijzen zijn.
Ieder groepje krijgt een A-3 vel met in het midden een rechthoek. Vanuit de hoeken van de rechthoek lopen lijnen naar de hoeken van het vel. Voor een sjabloon klik hier.
Leerlingen/studenten wordt gevraagd om ieder een vak in te vullen met een lijstje waarop staat waar ze tegen opzien wanneer ze in groepjes moeten werken. Waar zijn ze bang voor? Ze doen dit individueel en in stilte. Het rechthoekige vak in het midden blijft vooralsnog leeg.
Daarna gaan ze om de beurt in het groepje hun lijst voorlezen zonder dat het groepje hierop commentaar geeft of hierover oordeelt. Wanneer iedereen geweest is maken ze in het groepje een top 3 van de meest belangrijke of meest gedeelde zorgen. Deze top 3 schrijven ze in het middelste rechthoekige vak.
In de klas nabespreken en de top 3 van elk groepje kort op het bord zetten. Afsluitend hierbij de vraag stellen: Wat/wie is eigenlijk het/de enige waarop je daadwerkelijk invloed kunt hebben?
Het antwoord moet zijn: jezelf en je eigen gedrag.
Survey
Hierna kun je nog een survey houden bv met behulp van het digibord (bv socrative).De leerlingen vullen hun mate van ‘bezorgdheid’ of ‘stress’ in de volgende situaties:
Ik mag mijn partners zelf kiezen voor een kortdurend project
Ik mag mijn partners zelf kiezen voor een langdurend project
Ik mag mijn partners niet zelf kiezen voor een kortdurend project
Ik mag mijn partners niet zelf kiezen voor een langdurend project
De docent maakt groepjes
Het toeval bepaalt groepjes
De uitkomsten hiervan met de klas bespreken. Leerlingen/studenten ook meegeven dat wanneer ze stress ervaren dit ook een positieve kant heeft: het betekent dat ze het in elk geval iets kan schelen.
Werken aan een veilig pedagogisch klimaat? Dat kan met ‘GroepsGedoe 2.0’
Een van de werkvormen die bijdragen aan een positieve groep is het samen maken van een kwartetspel. Het laat kinderen/jongeren nadenken over sociale veiligheid en manieren waarop je kunt omgaan met (pest)gedrag in de groep. Het is een creatieve en ontspannen manier om op een constructieve manier aan de slag te gaan om tot een gezamenlijk product te komen.
Doel
Bevorderen positief groepsgevoel
Samenwerkingsvaardigheden bevorderen
Leren gebruik maken van elkaars talenten
Nadenken over wat goed gaat in de groep
Creatief vertalen in een gezamenlijk product
Voor wie
Bovenbouw PO Onderbouw VO
Werkwijze
Geef elk groepje een uitgeprint sjabloon. Zorg dat ieder groepje een andere categorie heeft.
Instructie leerlingen/studenten:
Maak met je groepje zelf een kwartet
Je hebt kaartjes gekregen met daarop een categorie
Bedenk bij deze categorie vier plaatjes en vier teksten/uitspraken die bij de categorie passen
Markeer met een markeerstift op elk kaartje een uitspraak zoals dat bij een echt kwartetspel ook het geval is.
Verdeel de taken goed en help elkaar
Bewaar dit spel en laat de groep er na een paar weken of maanden opnieuw naar kijken. Hierdoor wordt duidelijk of er iets veranderd is in de groep.
Het is ook goed om bv.. aan ouders te laten zien omdat het immers een tastbare opbrengst van pest-preventieve maatregelen in de klas. Het is daarnaast een mooi voorbeeld om te laten zien wat het anti-pest-beleid van de school op kan leveren. De onderwijsinspectie ziet er sinds schooljaar 2017-2018 scherp op toe dat scholen het anti-pestbeleid ook daadwerkelijk handen en voeten geven.
Categorieën
Hier zijn al verschillende categorieën gemaakt waarbij jongeren op de kaartjes bijpassende tekeningen en teksten maken.
Het wordt gezellig in de groep als…
Wij zijn een fijne groep omdat…
Wij werken goed samen door…
Iedereen hoort erbij want…
Wij komen voor elkaar op door…
Wat we vandaag al kunnen doen is…
Onze groep is goed in…
Wij helpen elkaar wanneer…
De sfeer in groep is goed als…
Leuk aan onze groep is…
Als groep zijn we goed in…
Samen zijn we sterk want…
Om de vier verschillende afbeeldingen te downloaden klik HIER
Eigenlijk zijn dit complimenten voor de groep die vanuit de groep zelf komen. Meer individueel werken met complimenten die leerlingen aan elkaar geven? Klik HIER Een uitgebreid pakket aan werkvormen rondom het geven van complimenten vind je HIER
Pestpreventie
Om ongewenst en pestgedrag in de groep voor te zijn is het van belang om juist met de groep na te denken over dit thema op een laagdrempelige manier. Vaak zijn leerlingen zich niet bewust van de effecten van gedrag op anderen. Door te praten over wat wel of niet kan, over wat de groep wel of niet acceptabel vindt zorgt voor bewustwording. Het vervolgens samen komen tot afspraken maakt pestproblematiek hanteerbaar. Een mooi hulpmiddel kan ‘GroepsGedoe 2.0’ zijn. Meer informatie:
